‘Lost Wings' houdt luchtoorloggeschiedenis levend: ‘Wij oordelen niet’

De verhalen moeten verteld worden. Om die reden plaatst de Stichting Luchtoorlog Onderzoek Drenthe binnenkort in de gemeente Coevorden vier zogenaamde ‘Lost Wings’-informatiepanelen. Op plekken waar tijdens de Tweede Wereldoorlog vliegtuigen zijn neergestort: in Dalerpeel, Erm, Steenwijksmoer en Den Hool. Van geallieerden, maar óók van de vijand. “Wij oordelen niet.” 

6 maart 1944

6 maart 1944 was geen gelukkige dag voor de bezetter. Alleen al in de gemeente Coevorden crashten drie Duitse vliegtuigen (in totaal gingen er die dag zelfs meer dan 50 vliegtuigen van de vijand verloren). De drie piloten kwamen daarbij om het leven: Feldwebel Werner Erich Dotzauer, Oberleutnant Hugo Frey en Unteroffizier Alfred Stefan Haupt. Precies 81 jaar later worden op die drie locaties borden geplaatst ter nagedachtenis aan de crash. Op 28 mei volgt de plaatsing van het vierde informatiepaneel in Den Hool, waar een Britse Halifax neerstortte. Van deze zeven bemanningsleden overleefden vijf de crash helaas niet. De overige twee werden krijgsgevangenen gemaakt en keerden na het einde van de oorlog terug naar huis. 

Geen onderscheid

Stichting Luchtoorlog Onderzoek Drenthe heeft als doel de vliegtuigcrashes en de luchtoorlog ten tijde van de Tweede Wereldoorlog te bestuderen en de resultaten daarvan te documenteren en te presenteren. “Dit doen we nu tien jaar”, vertelt de 21-jarige Yannic Wethly, algemeen bestuurslid van de stichting. Hij legt uit dat er wordt gewerkt vanuit een feitelijke, wetenschappelijke basis. “Wij presenteren op een objectieve wijze. Wij maken geen onderscheid tussen geallieerde en Duitse vliegtuigcrashes en bemanningsleden.”

Zichtbaar maken

De stichting heeft vijf leden: naast Yannic zijn dat voorzitter Rob Wethly (61), penningmeester Harrie Peters (57), secretaris Peter van der Weide (39) en algemeen bestuurslid Nick Peters (19). Zij verzorgen onder meer regelmatig exposities, gastlessen en lezingen en werken mee aan 4 mei- herdenkingen. “Maar de ultieme manier om onze kennis te delen en de historie van de luchtoorlog te behouden is via het ‘Lost Wings’-project. Wij willen hiermee de gebeurtenis van een vliegtuigcrash, die op locatie niet meer zichtbaar is, weer zichtbaar maken en daarmee dit stukje lokale erfgoed terugbrengen en bewaren”, zegt Yannic gedreven. 

Olievlek 

Het is destijds allemaal begonnen met het idee voor een monument of informatiepaneel voor drie vliegtuigcrashes rond Zwartemeer en Klazienaveen. Met steun van de gemeente Emmen is dit initiatief breder getrokken, om meteen alle vliegtuigcrashes binnen de gemeente te voorzien van een ‘Lost Wings’-informatiepaneel. Yannic: “Na verloop van tijd is het project als een olievlek uitgespreid en spreidt het project ‘Lost Wings’ haar vleugels over de provincie- en landsgrenzen.” De vier borden in Coevorden zijn nummer 49 tot en met 52. 

Elk ‘Lost Wings’-informatiepaneel vertelt in het kort het verhaal wat er zich die bewuste dag heeft afgespeeld. Dit in het Nederlands, Engels en Duits en wordt ondersteund met foto’s en de namen van de betrokken bemanningsleden. Elk paneel heeft een QR-code die doorverwijst naar een corresponderende pagina op de website van de stichting waar dezelfde crash in meer detail wordt toegelicht, ondersteund met historische documenten, foto’s en persoonlijke biografieën van de bemanningsleden.

80 panelen

In Drenthe, Groningen, Overijssel en in de Duitse grensregio (Grafschaft Bentheim en Landkreis Emsland) zijn meer dan 400 vliegtuigcrashes bij de stichting bekend. Op dit moment staan er inmiddels 48 ‘Lost Wings’-informatiepanelen. Gedreven zegt Yannic: “In het kader van 80 jaar bevrijding hopen wij eind 2025 minimaal 80 ‘Lost Wings’-panelen geplaatst te hebben.” 

Nederigheid

Het 21-jarige bestuurslid vertelt tot slot over zijn persoonlijke drive om zich voor de stichting in te zetten. “Het is voor mij begonnen met de 25 oorlogsgraven (24 geallieerde vliegers en één Nederlandse militair die in 1940 sneuvelden) in mijn woonplaats Schoonebeek. Mijn vader, voorzitter Rob Wethly, was hier al enige tijd bij betrokken, met name in verband met de zoektocht naar foto’s van de gesneuvelden. Hij betrok mij hierin. In het begin waren het in mijn ogen ‘oude’, volwassen mannen van een jaar of twintig. Nu ik zelf die leeftijd heb bereikt kan ik me niet voorstellen om dezelfde keuze te moeten maken, met alle gevaren van dien, en uiteindelijk als ‘jonge’ kerel zo te eindigen in een vreemd land. Deze realisatie leidde bij mij tot nederigheid, respect en de overtuiging dat deze verhalen verteld moeten (blijven) worden. Pas als er over iemand niet meer gesproken wordt, sterft diegene daadwerkelijk.” 

Het zoeken naar het verhaal achter de naam op de witte steen leidde al snel naar het verhaal van een vliegtuigcrash. “Al snel werd duidelijk dat best veel nog steeds onduidelijk is. Dan is het de uitdaging om ‘het antwoord’ te vinden. Het willen weten is de motivatie in het bredere onderzoek naar welk vliegtuig nou waar is neergestort. Vaak is het zo dat bij het vinden van een antwoord op één vraag, er vijf nieuwe vragen bij komen. Dit blijft intrigeren, waardoor je steeds dieper in het thema duikt.”

Kers op de taart

De behoefte van een gezicht bij een naam is voor Yannic de reden om ook op zoek te gaan naar informatie over de bemanning. “Dat leidt vaak weer tot contact met nabestaanden over de hele wereld. Als je dit samen kan brengen door met nabestaanden van de bemanning op de crashlocatie te staan of een ‘Lost Wings’-paneel te onthullen is dat de kers op de taart. Zelfs na 80 jaar maakt dit nog een uiterst grote impact op de nabestaanden. Dat zijn momenten dat je je heel klein voelt.”

Hij vervolgt: “Uiteindelijk is de hoop natuurlijk dat met het onder de aandacht brengen van deze verhalen men zich realiseert dat vrijheid niet vanzelfsprekend is, en dat hier in geïnvesteerd moet worden, zoals deze jonge mannen die door heel Nederland begraven liggen gedaan hebben voor ons. In het Engels gebruiken ze hier de term ‘Lest we Forget’ voor; opdat we niet vergeten.”

Foto's: Stichting Luchtoorlog Onderzoek Drenthe