'Lest We Forget': Coevorden herdenkt Poolse strijders

‘Lest We Forget.’ Opdat wij het niet vergeten. Dat is de titel van de expositie die in het kader van 80 jaar vrijheid van 5 april tot en met 31 augustus te zien is in het Stedelijk Museum in Coevorden. Een tentoonstelling waarin níet wordt ingezoomd op de Canadese, Amerikaanse of Britse bevrijders, maar op de 1e Poolse Pantserdivisie. “Een onderwerp dat lang onderbelicht is geweest”, stelt directeur Evelien Wieling. “En juist dat maakt het interessant.”

Geopolitieke ontwikkelingen

“Coevorden is bevrijd door de Canadezen, maar de Poolse soldaten zijn wel in Coevorden begonnen met hun bevrijdingsroute door Noord-Nederland”, weet de 26-jarige inwoonster van Coevorden, die zich sinds begin vorig jaar directeur van het Stedelijk Museum mag noemen. Maar er was nog een reden om juist te focussen op de Poolse strijders. “Als je kijkt naar de huidige geopolitieke ontwikkelingen dan speelt Polen daarin een niet onbelangrijke rol. Vooral Polen is immers bang dat Rusland via Oekraïne het land binnen zal vallen.”

Generaal Maczek 

Het was een van de vrijwilligers van het museum die het idee opperde het verhaal van de Poolse soldaten uit de doeken te doen. Een brainstormsessie volgde. “De belangrijkste vraag was: is er voldoende informatie te vinden”, blikt Wieling terug. Gelukkig bleek het antwoord positief. Het Coevorder museum zocht onder andere contact met het Cultuur Historisch Centrum Oldambt, dat eveneens een expositie heeft ingericht over Poolse bevrijders. Ook zijn er inmiddels nauwe banden met het Maczek Memorial in Breda. Wieling: “Generaal Maczek was de oprichter van de 1e Poolse Pantserdivisie.” 

In bruikleen

Langzaam maar zeker lukte het om steeds meer stukken te verzamelen, waaronder beeldmateriaal en objecten. Zoals een uniform van een Poolse militair, een gasmasker en een brencarrierwiel. Een van de topstukken is volgens de directeur een insigne van de 1e Poolse Pantserdivisie. Bijzonder is ook een oud trouwalbum van de familie Pasdriofski. Een lid van deze Poolse familie bleef na de oorlog in Coevorden en trouwde er met een Coevordense. Een deel van het materiaal komt uit het eigen depot, maar veel krijgt het Stedelijk Museum in bruikleen, zowel van particulieren als van musea. 

Zonder oordeel

In ‘Lest We Forget’ komen ook de vragen ‘wat is vrijheid’ en ‘wat betekent vrijheid voor jou’ aan de orde. De directeur stelt: “Het is ontzettend belangrijk om aandacht te hebben voor dit thema. Wij vergeten wel eens dat vrijheid de uitzondering is en niet de regel. Als je naar de geschiedenis kijkt, is oorlog namelijk de regel en niet vrijheid. Maar wat is de definitie van vrijheid? Wij hopen de bezoekers aan het denken te zetten.” Op de vraag wat vrijheid voor haarzelf betekent, antwoordt ze: “Dat je kunt zijn wie je wilt zijn, zonder dat de ander een oordeel of vooroordeel heeft. En nee, wij zijn nooit vrij van een oordeel. Dat hoeft ook niet, want dat is wat ons als mens kenmerkt. Maar het zou mooi zijn als we niet naar dat oordeel of vooroordeel handelen.”

Vlekkenplan

De voorbereidingen voor de expositie liggen volgens de directeur keurig op schema. Het zogenaamde vlekkenplan, een schematische invulling van de ruimte, is klaar. Dat betekent dat al duidelijk is wat waar precies komt te staan. Zodra de huidige expositie ‘Coevorden in Stripvorm’ is opgeruimd, kan het inrichten beginnen. Eén ding moet nog wel gebeuren. “We zijn nog op zoek naar een Poolse vertaler.”

Randprogramma

De officiële opening van ‘Lest We Forget’ is op zaterdagochtend 5 april voor genodigden. Vanaf ’s middags is iedereen welkom. De expositie is te bekijken tot en met zondag 31 augustus.

Daarnaast werkt het Stedelijk Museum nog aan een randprogramma. “Zo willen we graag een lezingenreeks organiseren. Dat doen wij in samenwerking met de bibliotheek en de synagoge.” Tevens wordt nog gekeken naar het samenstellen van een lespakket, de inrichting van een educatieruimte en het uitzetten van een speurtocht.